Mei 2016
6
2 Zorgpad Syndroom van Leigh
2.1 Ziektebeschrijving Syndroom van Leigh
Het syndroom van Leigh (hierna aangeduid met kortweg ‘Leigh’, OMIM #256000) is een
aandoening van het mitochondrion dat veroorzaakt wordt door een genetisch defect in de genen
die te maken hebben met de oxidatieve fosforylering (OXPHOS). Het Leigh syndroom wordt
gekarakteriseerd door afwijkingen van de basale kernen, zoals te zien is op een magnetische
resonantie scan (MRI) of computerized tomograpy scan (CT) van de hersenen. Afhankelijk van het
type en de ernst kan er op de afbeeldingen van het brein ook witte stof afwijkingen van de grote
hersenen en van de hersenstam en het cerebellum worden gezien. De genetische oorzaak is heel
divers. Inmiddels zijn er al vele mutaties beschreven in zo’n 75 verschillende genen die tot Leigh
leiden [Lake]. Deze kunnen in de 37 mitochondriële genen van het mt.DNA of in de zo’n 1500 kern
gecodeerde genen zitten die met de OXPHOS te maken hebben. Leigh is een voorbeeld van een
mitochondriële encephalo-myopathie, gekenmerkt door een vaak ernstig verlopend
neurodegeneratief beeld met bij neuropathologisch onderzoek van de hersenen een beeld van
verweking van de basale kernen en een subcorticale necrotiserende encephalopathie.
Bij Leigh zijn de eiwit complexen in het mitochondrieel binnenmembraan, die betrokken zijn bij de
oxidatieve fosforylering, aangedaan. Complex I t/m V zijn belangrijke proton kanalen die zorgen
voor de opbouw van een proton gradiënt. ATP-Synthetase is als laatste eiwitcomplex
verantwoordelijk voor de uiteindelijke ATP-productie. Bij dysfunctie van één of meerdere
onderdelen van deze complexen wordt er onvoldoende energie geproduceerd en komen er vrije
zuurstofradicalen vrij. De cel stapt over op anaerobe dissimilatie van glucose, resulterend in een
lactaat acidose.
De genetische oorzaak van Leigh is erg heterogeen. Leigh kan veroorzaakt worden door mutaties in
mt.DNA-mutaties of in cDNA-genen. Er zijn geen duidelijke hotspots voor mutaties. Zowel
maternale overerving als autosomaal recessieve patronen komen voor. Dominant en X-linked komt
eveneens voor. Mogelijk worden dominante beelden gemist, omdat die theoretisch een milder
pheotype kunnen hebben, Pyruvaat dehydrogenase deficiëntie (PDHc) is een voorbeeld van een X-
linked overerving. De novo mutaties bij Leigh worden onder meer bij mutaties in de m.ATPase6
gen gezien
Een ander fenomeen dat het ziektebeeld ingewikkeld maakt is de heteroplasmie. Het percentage
mt.DNA dat gemuteerd is kan per weefsel of cel verschillen van 0% tot 100%.
Een mutatie wordt pathogeen afhankelijk van onder meer de energiebehoefte van het weefsel en
het percentage gemuteerd mtDNA.
Kinderleeftijd
Volwassenen
Ondersteunend
Specifieke
diagnostiek Leigh
Aanvullend
onderzoek
Symptomen
1. Presentatie
2. Diagnostiek
3. Behandeling
4. Begeleiding
